Η ψυχοθεραπεία έχει περιγραφεί ως χορός, “μια συγχρονικότητα του νου και του σώματος που συμβαίνει μεταξύ θεραπευτή και πελάτη” (Schore, 2014, σ. 388). Η ψυχοθεραπεία και η συμβουλευτική γενικότερα είναι πεδία για αυθεντικές, δυναμικές και μοναδικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ θεραπευόμενου και θεραπευτή.
Για μια αποτελεσματική ψυχοθεραπεία είναι απαραίτητη η δημιουργία μιας αρμονικής διαπροσωπικής σχέσης με στόχο να βοηθηθεί ο πελάτης να θεραπευτεί ή να ανακουφιστεί από την αγωνία ή την δυσφορία που βιώνει. Ως εκ τούτου, η κατανόηση αυτής της μοναδικής σχέσης είναι κάτι που πρέπει να επιδιώκει ο καθένας που βρίσκεται σε θεραπευτική διαδικασία.
Τι είναι η Θεραπευτική Συμμαχία στην ψυχοθεραπεία;
Έρευνες που εξετάζουν τα αποτελέσματα της ψυχοθεραπείας και της συμβουλευτικής έχουν διαπιστώσει ότι μόνο το 15% της θεραπευτικής επιτυχίας μπορεί να αποδοθεί στον τύπο της θεραπείας ή στις τεχνικές που εφαρμόζονται (Hubble, Duncan, & Miller, 1999).
Πιο σημαντικές από την τεχνική ή τον τύπο της θεραπείας είναι οι ιδιότητες του θεραπευτή και γενικότερα η θεραπευτική συμμαχία που αναπτύσσεται και εδραιώνεται.
Η έννοια της θεραπευτικής συμμαχίας μπορεί να αναχθεί στην ιδέα του Freud (1913) για τη μεταβίβαση, η οποία αρχικά θεωρήθηκε εντελώς αρνητική. Αργότερα, ο Freud εξέτασε την ιδέα μιας ευεργετικής σύνδεσης μεταξύ θεραπευτή και πελάτη αντί να την χαρακτηρίσει απλώς ως προβληματική προβολή του του ενός πάνω στον άλλον.
Ο Zetzel (1956) όρισε αργότερα τη θεραπευτική συμμαχία ως ένα μη νευρωτικό, μη μεταβιβαστικό στοιχείο της σχέσης μεταξύ ασθενούς και θεραπευτή που επιτρέπει στον ασθενή να κατανοήσει τον θεραπευτή και στον θεραπευτή να κατανοήσει τις ερμηνείες της εμπειρίας του θεραπευόμενου.
Ο Rogers (1951) είναι ίσως ο πιο γνωστός για την έμφαση που έδωσε στον ρόλο του θεραπευτή στη σχέση, οδηγώντας σε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως πελατοκεντρική θεραπεία. Τα ενεργά συστατικά μιας θεραπευτικής σχέσης, σύμφωνα με τον Rogers (1951), είναι η ενσυναίσθηση, η αποδοχή και η άνευ όρων θετική εκτίμηση.
Η θεραπευτική συμμαχία, επομένως, είναι η σχέση συνεργασίας, εμπιστοσύνης και αποδοχής που αναπτύσσεται μεταξύ των δύο μερών που συμμετέχουν στον κοινό αγώνα για να ξεπεραστεί ο πόνος η/και οι αυτοκαταστροφικές σκέψεις και συμπεριφορές του πελάτη με επιδιωκόμενο στόχο να επιφέρουν ευεργετική αλλαγή.
4 Φάσεις & Στάδια της Συμμαχίας
Η θεραπευτική συμμαχία έχει δυναμικό χαρακτήρα. Μια υγιής συμμαχία θα περιλαμβάνει ρήξεις και την αποκατάστασή τους σε όλα τα στάδια της θεραπείας.
Ο Luborsky (1976) διέκρινε δύο μεγάλες φάσεις της θεραπευτικής συμμαχίας. Τα πρώτα στάδια της θεραπείας βασίζονται στην αντίληψη του πελάτη για την ειλικρινή υποστήριξη και ενσυναίσθηση του θεραπευτή.
Στα μεταγενέστερα στάδια της θεραπείας αναπτύσσεται μια σχέση συνεργασίας για την αντιμετώπιση ή τη διαχείριση των προβλημάτων του πελάτη. Κατά τη διάρκεια αυτής της δεύτερης φάσης, υπάρχει κοινή ευθύνη στην προσπάθεια για την επίτευξη των στόχων και της επιθυμητής αλλαγής.
Ο Rivera (1992) έχει περιγράψει τέσσερα στάδια της θεραπευτικής σχέσης.
- Δέσμευση
Στο αρχικό στάδιο, ο πελάτης και ο θεραπευτής κάνουν μια συμφωνία να αφιερώσουν χρόνο και ενέργεια για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Σε αυτό το στάδιο, η αντίληψη του θεραπευτή, η ένταση των κινήτρων του πελάτη και η συμβατότητα της προσωπικότητας και των εμπειριών αποτελούν σημαντικούς παράγοντες.
- Διαδικασία
Αυτό είναι το πιο σύνθετο στάδιο και αποτελεί την βάση της θεραπείας και της σχέσης. Εδώ ο θεραπευτής αναζητά μοτίβα, συγκεντρώνει πληροφορίες και τις παγιώνει.
Ο θεραπευτής θα αναζητήσει εναύσματα, κύκλους και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές στον πελάτη. Σε αυτό το στάδιο ο θεραπευτής θα αποκτήσει επίσης πρόσθετες πληροφορίες και θα επιδιώξει να εφαρμόσει την αλλαγή.
Στο στάδιο της διαδικασίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες θεραπευτικές εργασίες, τεχνικές και προσεγγίσεις.
- Αλλαγή
Αυτό το στάδιο αντιπροσωπεύει την ολοκλήρωση και την επιτυχία του θεραπευτικού σχεδίου. Ο πελάτης μπορεί να αποδεχτεί την ψυχική ή συναισθηματική του κατάσταση και να υιοθετήσει συνήθειες για τη βελτίωση της ευημερίας του.
- Τερματισμός
Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, ο πελάτης “αποφοιτά”. Ο θεραπευτής και ο πελάτης μπορούν να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλον ως αυτόνομα και ανεξάρτητα άτομα.
Σε αυτό το στάδιο, οι θετικές μεταβιβάσεις και οι παλινδρομικές μορφές εξάρτησης έχουν επιλυθεί. Ο πελάτης έχει ενδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό που είναι σε θέση να ασκήσει το δικαίωμά του να αναπτύξει τη ζωή του ανεξάρτητα από τον θεραπευτή.